یوگا دارما یوگا دارما
قدیم ترها به درد و کشیدگی در هر قسمت از بدن قولنج می گفتند. اما چیزی که امروزه بیشتر به کار می‌رود (قولنج عضلانی) است. البته قولنج عضلانی هم نشانه یک بیماری خاص نیست، طوری که گاهی علت آن گرفتگی و اسپاسم ناگهانی و دردناک گروهی از عضلات بدن است. عضلاتی که بیشتر دچار این حالت می شوند، عضلات اطراف ستون مهره ها و عضلات گردن هستند. در این حالت عضله نسبت به لمس دردناک و حساس
می‌شود و به همین خاطر فرد نمی‌تواند مثل قبل، بدن خود را حرکت دهد.
تقریباً همه افراد در طول زندگی خود گرفتگی عضلانی را تجربه می‌کنند. اسپاسم‌های عضلانی می توانند به دلایل مختلفی از جمله کم آبی پس از انجام ورزش‌های سنگین، استفاده زیاد و طولانی مدت از عضلات، آسیب‌های جسمی و همچنین کمبود بعضی مواد معدنی مثل منیزیم و کلسیم رخ دهند. علاوه بر این، اسپاسم عضلانی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری اعصاب و روان باشد. مخصوصاً اگر به طور متناوب و در شرایط خاص تکرار شود. هر چند اسپاسم عضلانی در اغلب اوقات ناشی از علل چندان خطرناکی نیست اما در صورت تکرار باید وجود آسیب‌های مغزی، فشار روی نخاع در ستون فقرات و حتی بیماری‌هایی چون ام.اس را از نظر دور نداشت.
این صدا از کجا می‌آید؟
مفاصل بدن به وسیله یک بافت پوششی احاطه شده‌اند که به آن کپسول مفصلی می‌گوییم. در داخل این کپسول، مایعی وجود دارد که با ایجاد حالت لغزندگی، باعث حرکت آسانتر استخوان‌ها در کنار هم می‌شود. مواد معدنی و گازهای گوناگونی در این مایع محلول هستند و حرکات مفصلی در طی فعالیت‌های معمول بدنی، موجب افزایش حجم مفصل و کاهش فشار مایع مفصلی می‌شود. کاهش فشار باعث یک حالت مکش در داخل فضای مفصل شده و گازهای محلول در مایع به صورت حباب در می‌آیند. ایجاد این حبابها باعث تحریک گیرنده های عصبی داخل مفصل می شود و به این ترتیب مغز از ایجاد یک حالت غیر طبیعی در مفصل اطلاع پیدا می‌کند. حال می توان فهمید که چرا ما پس از مدتی فعالیت، دوست داریم قولنج مفاصل خود را بشکنیم. در حقیقت ما به طور ناخودآگاه تلاش می کنیم پیام ناراحت کننده‌ای را که از مفاصل به مغزمان فرستاده شده، رفع کنیم. به خاطر فرآیند تشکیل حباب است که پس از شکستن قولنج و یا همان ترکاندن حباب تا مدتی با هر حرکتی هم هیچ صدایی از مفصل بیرون نمی‌آید، چون تشکیل دوباره حباب نیازمند گذشت زمان است.
آیا باید از این صدا بترسیم؟
اطلاعات اثبات شده چندانی وجود ندارند که نشان دهند شکستن مفاصل طبق عادت، نهایتاً موجب آرتریت آنها شود، اما در عوض اثبات شده که با تحت کشش قراردادن مفاصل، بافت‌های اطراف مفصل مانند عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها آسیب می‌بینند و در نتیجه در طولانی مدت امکان انجام حرکات ظریف از فرد سلب می‌شود. از طرف دیگر، آسیب بافت‌های اطراف مفصل، دامنه حرکت آن را به طور غیر طبیعی افزایش می‌دهد و احتمال دررفتگی آن را زیاد می‌کند. حرکت دادن ناگهانی گردن یا ستون فقرات برای شنیدن صدا از آنها، به هیچ عنوان منطقی به نظر نمی‌رسد، چون حرکت سریع گردن می‌تواند به آسیب شریان‌های تغذیه کننده مغز و سایش تدریجی
مهره ها منجر شود. شاید بتوان با قاطعیت از عوارض طولانی مدت شکستن قولنج مفاصل سخن گفت. اما یک توصیه را باید بدون تردید پذیرفت (لطفاً برای شکستن قولنج خود از فرد دیگری کمک نگیرید) اگر تا امروز برای شکستن قولنج عضلات پشتتان از کسی تقاضا می‌کردید که روی ستون فقرات شما راه برود و حالا سالم هستید، فقط باید گفت که آدم خوش شانسی بوده‌اید.
با قولنج خود چه کنیم؟
همان طور که علل متعددی باعث ایجاد قولنج می شوند، درمان و پیشگیری از آن هم، راه‌های گوناگونی دارد. اگر درد و محدودیت حرکت شما ناشی از اسپاسم و گرفتگی عضلانی باشد، باید به شناخت علت و درمان آن پرداخت. مثلاً برخی داروهای پایین آورنده کلسترول خون، داروهای فشارخون بالا، داروهای ضد آلزایمر و ضد پارکینسون می‌توانند موجب گرفتگی‌های عضلانی شوند. اگر داروی خاصی را به طور مرتب مصرف می‌کنید و دچار گرفتگی عضلانی شده‌اید، شاید عاقلانه‌ترین کار، مراجعه به پزشک باشد.
اگر به طور مکرر دچار گرفتگی عضلانی می شوید و پس از بررسی های لازم علت خطرناکی برای آن پیدا نشده، می‌توانید با مشاوره با یک کارشناس فیزیوتراپی، نرمشها و حرکتهای کششی مفید را یاد بگیرید. بهتر است این حرکات را هنگامی که دچار مشکل نیستید، تمرین کنید و فقط موقع گرفتگی عضلانی به فکر یاد گرفتن و امتحان کردن آنها نیفتید.
اگر پس از انجام حرکات ورزشی سنگین و طولانی مدت، دچار گرفتگی عضلانی شده‌اید، مهمترین علت، به هم ریختن تنظیم آب و املاح بدن شماست. پس لازم است فوراً مایعات و املاح از دست رفته بدن خود را با نوشیدن مایعات مفید جایگزین نمایید و در نوبتهای بعدی پیش از شروع فعالیت ورزشی نیز به میزان کافی مایعات مصرف کنید. همچنین ماساژ ناحیه ای که دچار اسپاسم شده با گذاشتن کیسه یخ نیز می تواند موثر باشد. استفاده از پمادهای موضعی سالیسیلات و پیروکسیکام هم می تواند در این شرایط موثر واقع شوند.